Corona Virüsü

24 Ocak Cuma günü Twitter'da "Corona Virüsü" isimli bir virüs hakkında hashtag açılmış ve Türkiye gündeminde üst sıralarda yerini almıştı. Mesele aynı zamanda dünya gündeminde de konuşuluyordu. Gönderileri incelediğimde Çin'de ölümcül bir virüsün yayıldığı ve bunun yarasa, fare, yılan gibi çeşitli canlılar üzerinden Çinlilere geçtiği bilgisi yer alıyordu. Videolarda yer alan görüntüler tabir-i caizse iğrençti. Çünkü yarasa çorbası içeninden tutun canlı canlı fare yiyenine kadar birçok Çinli'nin görüntüsü yer alıyordu. Tabi netice olarak da "her .... yerseniz olacağı buydu" minvalinde yorumlar eksik olmamıştı.

Bir sağlık yöneticisi olarak hızla yayılan bu ölümcül virüsü araştırmaya ve çevremdekileri bilgilendirmeye karar verdim. Bunun için yerli ve yabancı birçok haber sitesini taradım. YouTube üzerinden birçok video izledim. Birbiriyle tutarsız bilgilere de rastladım. Ortada ciddi bir bilgi kirliliği olduğu kesin. Fakat elimden geldiğince doğru olduğuna inandığım bilgileri sunacağım ve durumu özetleyen bir yazı yazmaya gayret edeceğim. Şimdi başlayalım.

Corona Virüsü Nedir?

Corona Virüsü, 2019'un Aralık ayında Çin'in Wuhan şehrinde ortaya çıkan ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından "2019-nCoV" olarak adlandırılan bir virüstür. Corona virüsü, 2002 yılının Kasım ayında Çin'de ortaya çıkan SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome, Ağır Akut Solunum Sendromu) ve 2012 yılının Nisan ayında Ürdün'de ortaya çıkan MERS (Orta Doğu Solunum Sendromu) ile aynı virüs ailesinden geliyor. Zaten SARS ve MERS, literatürde corona virüs olarak geçiyor.

Tek sarmallı RNA virüsü olarak adlandırılan corona virüsleri, hayvanlarda ve insanlarda üst solunum yolu enfeksiyonlarına yol açıyor. Yüksek ateş, soğuk terleme, baş ağrısı, kuru öksürük, genel bir rahatsızlık hali, vücut ağrıları, boğaz ağrısı ve solunum zorluğu gibi belirtileri var. Solunum yollarında ciddi tahribat oluşturduğu için solunum cihazına da ihtiyaç duyulabiliyor. Bazı hastalarda ishal, bulantı, kusma gibi sindirim sistemi bozuklukları da olabiliyor.

Bir kişinin bu enfeksiyona maruz kaldığı süreden semptomların, yani belirtilerin başlamasına kadarki geçen süre (inkübasyon süresi) 2-14 gün arasında. SARS-CoV'da hastaların mortalite yani ölüm oranı %10 iken, MERS-CoV'da bu oran %35'leri buluyor. 2019-nCoV'da bir oran açıklamak için şuan çok erken. Fakat 24 Ocak'ta verilen bilgilere göre bu virüsten 25 kişi hayatını kaybederken, 25 Ocak'ta bu oran 41 ölüye ve bugün itibariyle de 52'ye çıkmış durumda. Ki gün içerisinde ölümler artabilir. Yine resmi rakamlara göre bu virüse sahip olanlar 24 Ocak'ta 830, 25 Ocak'ta 1400 kişi olarak açıklanırken bugün itibariyle sayı 2007'ye çıktı. Bu da virüsün çok hızlı bir şekilde yayıldığını gösteriyor. Dünya Sağlık Örgütü'nün 23 Ocak tarihinde yaptığı açıklamaya göre hastalığın bulaşma hızı 1,4 ila 2,5 arasında. Yani enfeksiyon kapan her hasta bu hastalığını 1,4 ila 2,5 kişiye bulaştırabiliyor. Bu oran SARS virüsünde 2,5 ila 4 arasındaydı.

İşin kötü tarafı SARS ve MERS için herhangi bir antiviral ilaç bulunamamış olması. Uzmanlar şuanda 2019-nCoV için bir ilaç geliştirmek için uğraştıklarını söyleseler de SARS ve MERS üzerinden bunca yıl geçmesine rağmen ilaç üretilememesi umutları azaltıyor. Ayrıca bu virüs sürekli mutasyona uğruyor, yani değişim geçiriyor. SARS virüsü 3 ay gibi kısa bir sürede mutasyona uğramıştı.

Doktorlar kişisel temizliğe dikkat etmek, et ve yumurtaları iyice pişirmek ve koruyucu önlem almadan hayvanlarla temasa geçilmemesi gibi koruyucu önlemler alınması gerektiğini söylüyor. Hastalarla aynı tabaktan yemek yememek, aynı bardaktan su içmemek, sık sık elleri yıkamak ve mutlaka sabun kullanmak, su ve sabun yoksa alkol bazlı dezenfektan kullanmak, öksürürken ve hapşırırken ağız ve burnu mendille kapatmak ve sonra hemen çöpe atmak da yine koruyucu önlemler arasında yer alıyor. Bu tavsiyelere seyahat edeceklerin ayrıca dikkat etmeleri gerekiyor.

Çin kaynakları 2019-nCoV sebebiyle hayatını kaybedenlerin en gencinin 48, en yaşlısının da 89 yaşında olduğunu söylüyor. Bu da virüsten gençlerden ziyade yaşlı olanların etkilendiğini gösteriyor. Zaten MERS virüsü için Sağlık Bakanlığı'nın yaptığı bir bilgilendirmede ölenlerin bu virüse ek olarak şeker, kanser, kronik akciğer, kalp ve böbrek hastalıkları gibi başka tıbbi problemler yaşadığı yer alıyor.

Corona Virüsleri Nereden ve Kimden Bulaştı?

11 milyon nüfusa sahip Wuhan şehrinde "Huanan" isminde deniz canlıları satan bir pazar yeri var. Virüsün ilk olarak buradan yayıldığı söyleniyor. Burada deniz canlılarının yanı sıra tavus kuşu, koala, bambu sıçanı gibi birçok hayvan satışa sunuluyor. Virüsün ilk olarak bu pazarda yer alan yarasa veya yılandan insana bulaştığı ve sonrasında da insandan insana bulaşarak yayıldığı iddia ediliyor. MERS virüsünün de yarasa veya deveden insana bulaştığı söyleniyordu. Dolayısıyla bu iddialar doğru olabilir.

Virüs bir anda Wuhan şehrinde yayıldı ve 500 kişiye bulaştığı andan itibaren şehir karantinaya alındı. Sonrasında Wuhan şehrinin içindi bulunduğu Hubei eyaletinde bulunan 9 şehir daha karantinaya alındı. Yani 41 milyon nüfusa sahip bir alan şuanda karantina altında. Çin resmi televizyonunda yer alan görüntülere göre sokaklarda neredeyse kimse yok. Ordu ve polis şehir giriş çıkışlarını tutmuş vaziyette. Cuma günü yer alan görüntülerde marketlerin yağmalandığı görülüyordu. İnsanlar alışveriş yapmak için bile dışarı çıkamıyorlar. Zaten artık iş yeri ve dükkanlarda açık değil. Çin'de yaşayan bir Türk vatandaşının söylediğine göre yeni bir telefon uygulaması geliştirilmiş ve insanlar siparişlerini uygulama üzerinden veriyorlarmış. Bu şekilde ihtiyaç duydukları şeyler evlerine geliyor. Yani durum insanların sokağa çıkamayacağı kadar vahim bir vaziyette.

Çin Devlet Başkanı Şi Jinping virüsün hızla yayıldığına ve durumun ciddi olduğuna dair bir açıklama yaptı. Çin Devlet Başkanının her meselede açıklama yapmaması, corona virüsünün açıklama yapmayı gerektirecek kadar ciddi bir mesele olduğunu anlatmaya yetiyor. Ayrıca internette dolaşan 2 Çinli hemşirenin virüse dair ayrı ayrı yaptığı açıklama virüsün resmi rakamlardan çok daha öte olduğunu gösteriyor. Videolarda virüsün 90 ila 100 bin kişiye bulaştığı ve ölüm sayısının daha fazla olduğu yönünde bilgi veriliyor. Ayrıca internette doktorlarında virüse yakalandıklarına dair görüntüler var. Virüsün kuluçka döneminin 2 ila 14 gün arasında olması önümüzdeki günlerde sayısının artacağına dair endişeleri artırıyor.

Virüs şuanda Çin haricinde 13 ülkeye daha sıçradı: ABD, Japonya, Fransa, Güney Kore, Tayland, Tayvan, Singapur, Hong Kong, Vietnam, İngiltere, Kanada ve Avustralya. Bu ülkeler arasında Türkiye'de vardı. Vardı diyorum, çünkü artık yok. Büyükçekmece Mimar Sinan Devlet Hastanesi'nin acil servisine hastalığın belirtilerini taşıyan bir Çinli turist gelmişti. Hasta daha sonra Süreyya Paşa Göğüs Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesine sevk edildi. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca'nın 24 Ocak saat 14:00'da yaptığı açıklamaya göre hasta ambulans uçakla Çin'e gönderildi.

Virüs Daha Fazla Yayılır Mı?

Çin'in Ay takvimine göre 25 Ocak yılın ilk günüymüş ve ülke genelinde kutlamalar yapılıyormuş. Yine bu vesileyle insanlar gerek eğlencelere katılmak gerekse akrabalarını ziyaret etmek için yurt içinde ve yurt dışında birçok seyahat gerçekleştiriyormuş. Bu rakamların 400 milyonun üzerinde olduğu ve yılın en büyük göç hareketlerinin bu mevsimde olduğu söyleniyor. Virüsün yayılmasını önlemek amacıyla Wuhan şehrinden gerçekleştirilen bütün ulaşım seferleri iptal edildi. Ayrıca Şangay ve Pekin gibi büyük şehirlerdeki kutlamalarda iptal edildi. Fakat BBC'de yer alan bir habere göre yüz binlerce Wuhanlı yeni yılı başka şehirlerde kutlamak için çoktan seyahat etmiş bile. Bu da kuluçka dönemi baz alındığında korkutucu bir tablonun çıkmasından yana insanlara endişe veriyor. Dünya Sağlık Örgütü Çin dışındaki vakaların sınırlı sayıda olması sebebiyle (Çin dışında 13 vaka) şimdilik uluslararası acil durum ilan edilmemesi gerektiğini söyledi.

Türkiye açısından ise Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, "Vatandaşlarımızın paniğe kapılmasını gerektirecek bir durum yok." açıklamasını yaptı. Havalimanları başta olmak üzere gerekli önlemlerin alındığını duyurdu. Bu önlemler çerçevesinde İstanbul Havalimanı'nda Pazartesi, Çarşamba ve Cuma günü olmak üzere haftada üç gün düzenlenen İstanbul-Wuhan seferleri iptal edilmiş durumda. İstanbul Havalimanı Baştabibi Aykut Yener Kavak 1 Ocak'ta haberlerin basına yansımasından itibaren 13 Ocak'ta önlemlerin alınmaya başladığı söyledi. 24 Ocak saat 06:20'den itibaren de Pekin, Guangzhou ve Şanghay uçaklarının yolcuları termal kamera ile taranması yapılmaya başlandı. Bu şekilde 38 derece ve üzerinde ateşe sahip olanlar kameralarla tespit edilecek ve risk belirtisi söz konusu olursa negatif basınçlı sedyelerle hastanelere sevki gerçekleştirilecek.

Meselenin çok uzaması sebebiyle şimdilik bu kadarla iktifa ediyorum. Yarın yazmaya devam edeceğim inşaallah.